La psikanalizo de la fajro
La psychanalyse du feu - 1938

(Mi nur komencis traduki tiun libron sed mi estas komencanta tradukumulo! Do pardonu por tiu malperfekta, eble eĉ malbona traduko kaj sendu korektigojn aŭ opiniojn por helpi mian laboron! Zav@panorama.spam-ovh.org (sen,"spam-")

Mi ne devas vidi la realecon, tia kia mi estas[[(Paul Eluard)]]

    Sufiĉas ke ni parolas pri objekto por kredi, ke ni estas objektiva. Sed per nia unua elekto, la objekto montras nin pli ol ni montras ĝin. Kaj tio kion ni kredas esti niaj fundamentaj pensoj pri la mondo estas ofte konfidencoj pri la juneco de nia spirito. Iafoje, ni miras antaŭ elektita objekto; ni akumulas hipotezojn kaj revadojn; ni formas tiel konvinkojn kiuj similas kiaj scioj. Sed la inicia fonto estas malpura: la unua evidento ne estas fundamenta vero.
    Fakte, la scienca objektiveco eblas nur se oni rompas el la senpera objekto, nur se oni rifuzas la ĉarmon de la unua elekto, se oni haltigas kaj kontraŭdiras la pensojn kiuj naskiĝas el la unua observado. Ĉiu objektiveco, deve kontrolita neas la unuan kontakton al la objekto. Ĝi devas unue kontraŭdiri ĉion: la sensacon, la komunan juĝkapablon, eĉ la plej konstantan praktikon, la etimologion porfine, ĉar la verbo, kiu emas kanti kaj ĉarmi, trafas malofte la penson. Malproksime el miri, la objektiva penso devas ironii. Sen tiu malĝentila atento, ni neniam havos veran objektivan sintenon.
    Se oni observas homojn, samulojn, fratojn, la simpatio estas la bazo de la metodo. Sed antaŭ tiu inerta mondo kiu ne vivas same ol ni, kiu ne suferas niajn penojn kaj ne ekzaltas niajn ĝojojn, ni devas haltigi ĉiajn korelverŝojn, ni devas kontraŭi nian personon. La poezio kaj la scienco havas unue malajn direktojn. Ĉion kion la filozofio povas esperi estas igi la poezion kaj la sciencon esti komplementaj, unuigi ilin same ol du bone plenumitaj maloj. Do, oni devas starigi kontraŭ la poeta korelverŝa spirito, la sciencan malparoleman spiriton, kiu necesas antaŭan malsimpation tia kia sana autaŭzorgo.

    Ni studos problemon kie la objekta sinteno neniam ebligis plenumi, kie la unua ĉarmo estas tia akomplita ke ĝi deformas ankoraŭ la spiritojn la plej rektajn kaj ĝi reportas ĉiam ilin en poetan hejmon, kie la revoj anstataŭas la penson, kie la poemoj kovras la teoremojn. Estas la psikologia problemo de niaj konvenkoj pri la fajro. Tiu problemo ŝajnas al ni tiel rekte psikologia ke ni ne hezitas paroli pri psikanalizo de la fajro.

   Pri tiu problemo, vere ĉefa, starata per la fenomenoj de la fajro antaŭ la naiva animo, la nuntempa scienco preskaŭ ne plu interesiĝas. Dum la tempo forpasas, la kemiaj libroj, enhavas ĉapitrojn pli kaj pli malongaj pri la fajro. Kaj la modernaj libroj pri Kemio estas multaj en kiuj oni serĉas vane studion pri la fajro kaj la flamo. La fajro ne plu estas scienca objekto. La fajro, elstara senpera objekto, objekto kiu imponas  kontraŭ primitiva elekto per superi multe da aliajn fenomenojn, ne plu malfermigas ian perspektivon por scienca studo. Tiam el psikologia vidpunkto, ŝajnas instrua,  sekvi la malkreskiĝo de tiu fenomena valoro kaj studi, kiel problemo kiu premis la sciencan serĉado dum jarcentojn, iĝis subite dispartita aŭ forpuŝita sen neniam esti solvita. Kiam oni demandas al kleraj personoj, eĉ al scienculoj, kiel same mi faris multe da fojoj : " Kio estas la fajro?" oni ricevas malprecizajn aŭ taŭtologiajn respondojn, kiuj ripetas senkonscie la plej malnovajn filozofiajn teoriojn kaj la plej ĥimerajn. La kialo estas ke la demando okazas en malpura objektiva regiono, kie miksas la personaj intuicioj kaj la sciencaj eksperimentoj. Ni montros precize ke la intuicioj pri la fajro - eble pli ol ĉiuj - restas ŝarĝitaj per peza defekto. Ili direktas al senperaj konvenkoj por problemo  kiu bezonus nur eksperimentojn kaj mezurojn.

   En jam malnova libro (1), ni provis priskribi, pri varmecaj fenomenoj, bone definitan akson de la scienca objektivigeco. Ni montris kiel la geometrio kaj la algebro alportis iom post iom iliajn formojn kaj iliajn abstraktajn principojn por direkti la eksperimenton en scienca vojo. Nun estas la mala akso - ne la objektevigeca sed la subjektiveca akso - kiun ni volus esplori por doni ekzemplon de la duopaj perspektivoj kiujn ni povus ligi al ĉiuj problemoj starigitaj per la scio de speciala realeco, eĉ bone definita.
    Se ni pravus pri la reala impliko de la subjekto kaj de la objekto, oni devus distingigi pli klare la pensemulon kaj la pensulon, kvankam sen espero ke tiu distingigo iam plenumiĝos. Tamen estas la pensemulo, kiun ni volas studi ĉi tie, la pensemulo en sia hejmo, en soleco, dum la fajro brilas tiel konscio de la soleco. Tiam, estos multajn okazojn por montri danĝerojn, por scienca koneco, de la primitivaj impresoj, de la simpatiaj aliĝoj, de la maldiligentaj revadoj. Ni povos facile observi la observanton, por bone evidentigi la principojn de tiu valorigita observado, aŭ por plibone diri, de tiu hipnotigita observado kiu ĉiam estas observado de la fajro. Fine tiu malpeza hipnota stato, ties la konstantecon ni surprizis, konvenas bone por ekstartigi la psikanalizan enketon. Sufiĉas vintran vesperon, venton ĉirkaŭ la domo, helan fajron, por ke dolora animo diru samfoje liajn memoraĵojn kaj liajn penojn:

Per malaŭta voĉo oni enkantas
Sub la vintra cindro
Tiun koron, sam' al kovra fajro,
Kiu konsumas kaj kantas.

(Toulet)

1. Studio pri evoluo de fizika problemo: la termika propago en solido. Parizo, 1928.
Étude sur l'évolution d'un problème de physique : la propagation thermique dans les solides. Paris, 1928.

    Sed se nia libro estas facila kiam oni konsideras ĝin linio post linio, ŝajnas por ni vere malebla fari ĝin bone verkitan aron. Fari planon de la homaj eraroj estas nerealigebla enterpreno. Speciale, tasko tia kia la nia rifuzas historian planon. Efektive, la malnovaj kondiĉoj de la revado ne estas forigataj per la nuntempa scienca edukado. Eĉ la scienculo, kiam li forlasas sian laboron, revenas al la praaj valorigoj. Estus do vane priskribi, en la akso de historio, penson kiu kontraŭdiras senĉese la lernaĵojn de la scienca historio. Kontraue, ni dediĉos parton de niaj klopodoj por montri ke la revado reprenas senĉese la praajn temojn, laboras senĉese tiel kiel praa animo, malgraŭ la sukcesoj de la ellaborita penso, eĉ kontraŭ la instruado de la sciencaj eksperimentoj.
    Ni ne ankaŭ instalos nin en malproksima periodo dum estus ege tro facile desegni la adoradon de la fajro. Tio kio ŝajnas interesa, estas nur konstatigi la silentan daŭrecon de tiu adorado. Tiam ju pli proksima el ni estos la dokumento kion ni uzos, des pli li havos forton por demonstri nian tezon. En la historio, estas tiu daŭra dokumento, trako de rezistado kontraŭ la psykologia evoluo, kiun ni sekvos: la maljuna homo en la juna infano, la juna infano en la maljuna homo, la alĥemisto sub la inĝeniero. Sed kiel, por ni, la paso estas ignoreco, kiel la revado estas malpoveco, jen nia celo: remedii la spiriton el siaj felichoj, eltiri ĝin el la sinkontemplado kion donas la unua evidento, doni al ĝi aliajn sekurigojn ke la posedo, aliajn fortojn de konvenko ke la kaloro kaj la entuziasmo, breve, provojn kiuj ne estu flamoj.
    Sed ni sufiĉe diris pri tio por sentigi la sencon de psikanalizo de la subjektivaj konvinkoj rilataj al la kono de la fajraj fenomenoj, aŭ pli breve, de psikanalizo de la fajro. Ni precizigos niajn ĝeneralajn tezojn  laŭ la nivelo de la specialaj argumentoj.

Tamen ni volas aldoni ankoraŭ rimarkon kiu estas averto, Kiam nia leganto finos la legadon de tiu libro, li neniel kreskigis siajn konojn. Eble ni ne tutepropre kulpas pri tio sed tiu estos plie konsekvento de la elektita metodo. Kiam ni turnas al ni meme, ni malturnas el la vero. Kiam ni eksperimentas intimajn sentojn, ni fatale kontraŭdiras, la objektivan eksperimenton. Ankoraŭ unu fojo pli, en tiu ĉi libro kie ni konfidencas, ni enumeras erarojn. Do nia verko sin oferas kiel ekzemplo de tiu speciala psikanalizo kion ni kredas utilas al la bazo de ĉiuj objektivaj studioj. Ĝi estas ilustrado de la ĝeneralaj tezoj prezentitaj en freŝa libro pri La formado de la scienca spirito. La pedagogio de la scienca spirito pliboniĝis per klarigi tiel la ĉarmojn kiuj falsigas la indukojn. Ne malfacilus refari por la akvo, la aero, la tero, la salo, la vino, la sango, tion kion ni eskizis ĉi tie por la fajro. Vere dirita, tiuj substancoj senpere valorigitaj, kiuj enkondukas la objetivan studion en temojn sen ĝeneraleco, estas malpli klare duopaj - malpli klare subjektaj kaj objektaj- ol la fajro; sed ili enhavas falsan markon, la falsa peso de la valoroj ne diskutitaj. Estus pli malfacila, sed ankaŭ pli riĉema, porti la psikanalizon al la bazo de evidentoj pli rezonitaj, malpli senperaj kaj elirantaj malpli afektema ol la substancistaj eksperimentoj.
...